"Chưa có một cơ chế quản lý chất lượng phù hợp trong giáo dục thường xuyên, cách ứng xử theo kiểu không quản được thì bỏ không phải là giải pháp đúng đắn".

Ảnh: minh họa

TSKH.Phạm Đỗ Nhật Tiến, nguyên trợ lý Bộ trưởng Bộ GD-ĐT nhìn nhận như vậy khi trao đổi về giáo dục thường xuyên - một trong những nội dung được tập trung sửa đổi trong dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi. Dự thảo này sẽ được đưa ra thảo luận lấy ý kiến tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XIV.

Thưa ông, ông nhìn nhận như thế nào về vai trò của giáo dục thường xuyên trong xã hội học tập ngày nay? Ở các nước tiên tiến trên thế giới, giáo dục thường xuyên có vị trí như thế nào?

TSKH Phạm Đỗ Nhật Tiến: Trước hết, cần lưu ý rằng khái niệm GDTX được thể hiện qua nhiều thuật ngữ khác nhau trên thế giới như giáo dục người lớn, giáo dục tiếp tục, giáo dục xã hội, giáo dục bổ túc, giáo dục không chính quy. Trong đó, thuật ngữ giáo dục người lớn (adult education) hiện được dùng trên phạm vi quốc tế.

Đại hội đồng lần thứ 19 năm 1976 của UNESCO tại Nairobi (Kenya) chính thức khẳng định giáo dục người lớn bao hàm “toàn bộ các quá trình học tập, chính quy hoặc theo cách nào khác (không chính quy, phi chính quy), thông qua đó những người được coi là người lớn trong xã hội phát triển năng lực, làm giàu tri thức, hoàn thiện trình độ chuyên môn hoặc nghề nghiệp, hoặc chuyển đổi trình độ của mình theo một hướng khác nhằm đáp ứng nhu cầu bản thân và yêu cầu xã hội”.

Đó cũng là nội hàm của GDTX quy định trong Luật Giáo dục 2005. Hiểu như vậy thì GDTX luôn là một bộ phận hữu cơ của mọi hệ thống giáo dục. Ở nhiều nước tiên tiến, việc xây dựng chỉ số học tập suốt đời, với vai trò chủ chốt là GDTX, cũng đã được triển khai từ nhiều năm nay để đánh giá bước tiến trong việc xây dựng xã hội học tập.

Hội nghị quốc tế về giáo dục người lớn, 12 năm tổ chức một lần đã có những đóng góp lớn trong việc nâng cao nhận thức, khuyến nghị các nước thành viên trong việc xây dựng chính sách, hoàn thiện thể chế, đầu tư tài chính để GDTX thực sự trở thành bộ phận chủ chốt trong các hệ thống giáo dục ngày nay trên hành trình hướng tới học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập.

Hiện nay đang có những ý kiến khác nhau về chất lượng của giáo dục thường xuyên, có ý kiến còn thẳng thắn đề nghị xóa bỏ các Trung tâm Giáo dục thường xuyên; trung tâm học tập cộng đồng. Ông đánh giá thế nào về chất lượng hoạt động của các trung tâm này?

Đúng là ở một số hình thức đào tạo, cơ sở đào tạo chưa thực sự bảo đảm về chất lượng, dẫn tới đã có những phản ứng tiêu cực như không tuyển dụng những người có văn bằng tại chức, thậm chí đề nghị xóa bỏ các trung tâm GDTX cấp huyện, các trung tâm học tập cộng đồng cấp xã. Các phản ứng này đều không dựa trên một sự tìm hiểu đầy đủ về nguyên nhân dẫn đến các yếu kém về chất lượng GDTX.

Có rất nhiều nguyên nhân, xét đến cùng là chúng ta chưa có một cơ chế quản lý chất lượng phù hợp trong GDTX. Việc ứng xử theo kiểu coi nhẹ GDTX, gạt bỏ tại chức, xóa bỏ các cơ sở GDTX là cách ứng xử theo kiểu không quản được thì bỏ, không lấy lợi ích của người học làm trọng. Hiển nhiên, đó không phải là giải pháp đúng đắn.

Giải pháp căn cơ phải là đổi mới và hoàn thiện cơ chế quản lý chất lượng GDTX mà khuyến nghị ngày 13/11/2015 của UNESCO về giáo dục người lớn đã liệt kê rất chi tiết từ việc xây dựng chính sách chất lượng, chuẩn chất lượng, môi trường học tập, công cụ đánh giá đến đổi mới chương trình GDTX, nâng cao chất lượng nhà giáo trong GDTX.

Ông đánh giá như thế nào về nội dung GDTX trong Luật Giáo dục hiện hành. Những quy định trong Luật Giáo dục đã thực sự tạo điều kiện cho GDTX phát triển?

Trong Luật Giáo dục hiện hành, các quy định về GDTX đã tạo khung pháp lý tương đối tốt và hữu hiệu cho sự phát triển của GDTX. Có thể nói, trong 30 năm đối mới vừa qua, GDTX đã đóng góp tích cực vào nhiệm vụ nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực của đất nước.

Riêng trong việc thúc đẩy học tập suốt đời, xây dựng xã hội học tập, chúng ta đã có một số bước tiến vững chắc, đặc biệt trong việc xây dựng xã hội học tập từ cơ sở, được cộng đồng thế giới đánh giá cao.

Tuy nhiên, trước yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục nước ta, trong bối cảnh nhất thiết phải đẩy mạnh hơn nữa học tập suốt đời để có thể ứng phó với các thách thức của cách mạng công nghiệp lần thứ 4 thì theo tôi cần có tầm nhìn chiến lược hướng tới việc xây dựng và ban hành Luật Giáo dục suốt đời như kinh nghiệm quốc tế đã chỉ ra.

Trước mắt, trong khuôn khổ của việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, cần xem xét sửa đổi, bổ sung theo hướng hoàn thiện thiện thể chế và chính sách phát triển GDTX, tạo cơ sở pháp lý đầy đủ cho việc đổi mới trong tổ chức thực hiện GDTX trên nhiều phương diện như trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phươ